Μύθοι και Πραγματικότητα σε σχέση με τα εμβόλια

Ο εμβολιασμός αποτελεί έναν από τους καλύτερους τρόπους με τον οποίο ο γονιός μπορεί να προστατεύσει το παιδί του, βρέφος, νήπιο ή έφηβο από 16 τουλάχιστον δυνητικά σοβαρές ασθένειες που ενδέχεται να απαιτήσουν νοσηλεία, να εμφανιστούν μη αναστρέψιμες επιπλοκές ή ακόμα και να απειλήσουν τη ζωή του. Τα εμβόλια αποτελούν αποδεδειγμένα εργαλεία στον έλεγχο και τελικά την εξάλειψη δυνητικά θανατηφόρων νοσημάτων.Τα εμβόλια προστατεύουν τα παιδιά και την ποιότητα ζωής τους περισσότερο από ποτέ. Δυστυχώς όμως ακόμα υπάρχουν παιδιά τα οποία δεν έχουν πρόσβαση στον εμβολιασμό, κυρίως για οικονομικούς λόγους. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι παγκοσμίως, το 1/3 των θανάτων σε παιδιά κάτω των 5 ετών οφείλεται σε νοσήματα τα οποία μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Τα εμβόλια εκτιμάται ότι συμβάλλουν στην αποφυγή 2-3 εκατομμυρίων θανάτων και αναπηρίας 750.000 παιδιών παγκοσμίως, κάθε χρόνο. Είναι μια από τις πιο συμφέρουσες και αποτελεσματικές οικονομικές επενδύσεις στο χώρο της υγείας, σε σχέση με το κόστος και όφελος αυτής. Ο εμβολιασμός μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και σε απομακρυσμένους πληθυσμούς από ιατρούς, ανεξαρτήτου ειδικότητας, αλλά και από νοσηλευτές και επισκέπτες υγείας που είναι εξοικειωμένοι με την εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών, σε περιβάλλοντα στα οποία δεν υπάρχουν οργανωμένες δομές υγείας, μπορεί να εξατομικευτεί για πληθυσμούς κινδύνου και δεν απαιτεί αλλαγή στις συνθήκες ζωής του ατόμου.

Ως εμβολιασμός ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο καθίσταται άνοσο ή αλλιώς, ανθεκτικό σε μια λοιμώδη νόσο, τυπικά με τη χορήγηση ειδικού φαρμακολογικού σκευάσματος, δηλαδή του εμβολίου, είτε με ενδομυική ή υποδόρια ένεση, είτε με πόσιμο διάλυμα ή εκνέφωμα.

Τα εμβόλια αποτελούν φαρμακολογικό προϊόν, αποτέλεσμα μακροχρόνιων ερευνών, τα οποία με διαπιστωμένη ασφάλεια, περιέχουν μικρή ποσότητα αδρανοποιημένου ή νεκρού ιού ή βακτηρίου ή ακόμα τμημάτων αυτών, τα οποία μιμούνται την αντίδραση αυτού με το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού. Έτσι με τη χορήγηση του εμβολίου διεγείρεται η φυσική διαδικασία παραγωγής αντισωμάτων από το ανοσοποιητικό σύστημα, η ίδια ακριβώς την οποία διεγείρει η επαφή με το μικροοργανισμό και τη λοίμωξη του παιδιού. Συμπερασματικά, με τη χρήση του εμβολίου αναπαράγεται η επαφή με το μικροοργανισμό, μόνο ως προς την παραγωγή των αντισωμάτων, χωρίς να χρειάζεται να νοσήσει το παιδί, εξασφαλίζοντάς του προστασία για μεγάλα χρονικά διαστήματα έως και δια βίου για τα συγκεκριμένα νοσήματα. Στην ενδεχόμενη επαφή του εμβολιασμένου παιδιού ή ενήλικα με τους συγκεκριμένους μικροοργανισμούς, ιούς ή βακτήρια, ο οργανισμός έχει ανοσολογική «μνήμη». Αμέσως παράγει αντισώματα με αποτέλεσμα να εμφανιστούν ήπια έως κανένα σύμπτωμα.

Μύθος 1:
Τα εμβόλια χρειάζονται σε πληθυσμούς οι οποίοι ζουν σε περιβάλλον κακών συνθηκών υγιεινής και διατροφής. Κατά συνέπεια, η βελτίωση των συνθηκών αυτών βοηθάει στην πρόληψη έως εξάλειψη των ασθενειών.

Αλήθεια 1:
Φυσικά οι καλές συνθήκες υγιεινής, η καθαριότητα, το καθαρό πόσιμο νερό, η ικανοποιητική στέγαση βοηθούν στην πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων και στην εν γένει καλύτερη υγεία των παιδιών. Ωστόσο, τα νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια είναι κατά περίπτωση, ιδιαζόντως μεταδοτικά. Σε διακοπή του τακτικού εμβολιασμού, τα νοσήματα αυτά θα επανεμφανιστούν και θα προσβάλλουν οποιοδήποτε άτομο, παιδί ή ενήλικα, έρθει σε επαφή με αυτά. Με τη διακοπή του τακτικού εμβολιασμού χάνεται η πολύτιμη συλλογική ανοσία ενός πληθυσμού, η οποία αποτελεί προστατευτικό φραγμό για όλα τα μέλη αυτού, ιδιαίτερα για τα πιο ευαίσθητα άτομα όπως τα βρέφη και οι ηλικιωμένοι.

Μύθος 2:
Τα εμβόλια και τα συντηρητικά τους προκαλούν σοβαρότερες παρενέργειες από την ίδια τη φυσική νόσηση.

Αλήθεια 2:
Τα εμβόλια αποτελούν από τα πιο μελετημένα φαρμακολογικά προϊόντα στη σύγχρονη ιατρική, ακριβώς επειδή απευθύνονται ακόμα και σε βρέφη αμέσως μετά τη γέννηση σε ορισμένες περιπτώσεις, ή σε ευαίσθητους πληθυσμούς με χρόνια προβλήματα. Παράλληλα, οι παρενέργειες των εμβολίων είναι πολλαπλώς καταγεγραμμένες, καθώς η χρήση τους είναι ιδιαιτέρως ευρεία για πολλές δεκαετίες. Αρκεί να σκεφτούμε ότι δεκάδες εκατομμύρια δόσεων εμβολίων χρησιμοποιούνται παγκοσμίως κάθε χρόνο. Με βάση τα παραπάνω έχει διαπιστωθεί ότι οι συχνότερες επιπλοκές των εμβολίων περιορίζονται σε μικρή ευαισθησία ή οίδημα στην περιοχή της ένεσης για λίγες ημέρες ή σε χαμηλή πυρετική κίνηση. Αντίθετα, τα ίδια τα νοσήματα σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα προκαλούν πολύ σοβαρές επιπλοκές κατά ή μετά τη νόσηση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η μη αναστρέψιμη παράλυση μετά από πολιομυελίτιδα, η εγκεφαλίτιδα και η μη αναστρέψιμη τύφλωση και επιληψία μετά από ιλαρά, η πολύ σοβαρή επίδραση του ιού της ερυθράς στο έμβρυο σε λοίμωξη της εγκύου, με εμφάνιση πολύ σοβαρών συγγενών ανωμαλιών και άλλες πολυάριθμες επιπλοκές μέχρι και θάνατο.

Μύθος 3:
Πολλά από τα εμβόλια αναφέρονται σε νοσήματα τα οποία έχουν πολλά χρόνια να εμφανιστούν στη χώρα μας, άρα έχουν εξαφανιστεί.

Αλήθεια 3:
Ο τοπικός χαρακτήρας των κρατών, με την εξέλιξη των μέσων μεταφοράς και τη μετακίνηση πληθυσμών δεν υπάρχει πλέον. Ως πολίτες του κόσμου, πάντα υπάρχει πιθανότητα να έρθουμε σε επαφή με τα νοσήματα αυτά εντός ή εκτός των συνόρων μας. Βασικός λόγος λοιπόν του εμβολιασμού δεν είναι μόνο η προστασία του εαυτού μας αλλά και των γύρω μας, ενισχύοντας τη συλλογική ανοσία.

Μύθος 4:
Η συγχορήγηση πολυδύναμων εμβολίων ή πολλαπλών εμβολιασμών επιβαρύνει τον οργανισμό του παιδιού, αυξάνει τον κίνδυνο για παρενέργειες και «φορτώνει» το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού

Αλήθεια 4:
Τα πολυδύναμα εμβόλια έχουν αρκούντως μελετηθεί, είναι ασφαλή και επάγουν επαρκή ανοσοποίηση όπως και τα παλιότερα χρησιμοποιούμενα μονοδύναμα. Το ίδιο ισχύει και για τους περισσότερους από έναν εμβολιασμούς την ίδια χρονική στιγμή. Το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών και των ενηλίκων εκτίθεται καθημερινά σε πολυάριθμα νέα αντιγόνα, από την τροφή, τον εισπνεόμενο αέρα, το περιβάλλον στο οποίο διαβιούν. Ακόμα και μια απλή ίωση εκθέτει το παιδί σε πολλαπλή διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα εμβόλια αποτελούν λοιπόν πολύ μικρό ποσοστό της διέγερσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα πολυδύναμα εμβόλια και οι πολλαπλοί εμβολιασμοί σε μια επίσκεψη στο ιατρό διασφαλίζουν την εύκολη συμμόρφωση στο πρόγραμμα εμβολιασμών, εξοικονομείται χρόνος και χρήματα, μειώνει το συνεχόμενο άγχος του παιδιού με τις πολύ συχνές επισκέψεις στον ιατρό.

Μύθος 5:
Είναι προτιμότερο το παιδί να αποκτήσει ανοσία από την ίδια τη λοιμώδη νόσο παρά από τον εμβολιασμό.

Αλήθεια 5:
Τα εμβόλια αποδεδειγμένα, εφ’όσον ακολουθηθεί το προτεινόμενο πρόγραμμα εμβολιασμών και πλην ελαχίστων ιδιοσυγκρασιακών περιπτώσεων, επάγουν την επιθυμητή ανοσία στον πληθυσμό που χορηγούνται, χωρίς να υφίσταται ο εμβολιαζόμενος τις επιπλοκές της φυσικής λοίμωξης. Με τα εμβόλια λοιπόν εκμεταλλευόμαστε την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και την επαγωγή αντισωματικής προστασίας χωρίς να χρειάζεται το παιδί να περάσει την ταλαιπωρία της λοίμωξης ή να εκτεθεί στους κινδύνους αυτής.

Μύθος 6:
«Το παιδί μου εμβολιάστηκε για γρίπη ωστόσο αρρώστησε. Άλλωστε η γρίπη είναι μια απλή ενόχληση.»

Αλήθεια 6:
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός προστατεύει από νόσηση μόνο από τον ιό της γρίπης. Είναι αδύνατο να υπάρξουν εμβόλια προστασίας απ’όλες τις ιογενείς λοιμώξεις στις οποίες μπορεί να εκτεθεί ένα παιδί. Η γρίπη ωστόσο είναι μια δυνητικά πολύ βαριά ιογενής λοίμωξη, μπορεί να αποβεί θανατηφόρος σε ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού (όπως τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι πάσχοντες από χρόνια νοσήματα), άλλωστε ευθύνεται για 300.000 με 500.000 θανάτους ανά έτος παγκοσμίως. Για το λόγο αυτό, ο θεράπων ιατρός ή ο παιδίατρος είναι ο κατάλληλος για να ενημερώσει για τη χρησιμότητα και την ενδεχόμενη διένεργεια του εμβολιασμού κατά της γρίπης.

Μύθος 7:
Τα εμβόλια και ειδικά αυτό της ιλαράς προκαλούν αυτισμό.

Αλήθεια 7:
Μια δημοσιευμένη μελέτη σε ιατρικό περιοδικό το 1998 συνέδεσε το συγκεκριμένο εμβολιασμό με την εμφάνιση διαταραχών στο φάσμα του αυτισμού. Η μελέτη χρησιμοποίησε πολύ μικρό αριθμό ασθενών που βρίσκονταν κοντά σε ηλικίες που ούτως ή άλλως, ανεξαρτήτως εμβολιασμού μπορεί να εμφανιστεί ο αυτισμός. Η μελέτη αποσύρθηκε αργότερα από το επιστημονικό περιοδικό και απορρίφθηκε από το σύνολο της ιατρικής κοινότητας. Παρά την έλλειψη επιστημονικής υπόστασης ωστόσο, είχε τραγικές συνέπειες στην πρόθεση των γονιών να εμβολιάσουν τα παιδιά τους συνολικά, εκθέτοντας παγκοσμίως αυτόν τον πληθυσμό στους κινδύνους από όλα τα προλαμβανόμενα από εμβολιασμό λοιμώδη νοσήματα. Το συγκεκριμένο άρθρο χαρακτηρίστηκε ως «η πιο επικίνδυνη ιατρική απάτη των τελευταίων 100 ετών». Η ιατρική κοινότητα παγκοσμίως σαφώς δηλώνει ότι ο εμβολιασμός γενικότερα αλλά και ειδικότερα έναντι της ιλαράς , ερυθράς και παρωτίτιδας σε καμία περίπτωση δεν προκαλεί αυτισμό ή άλλες διαταραχές αυτού του φάσματος.

Σημειώνεται ότι το έτος που διανύουμε λόγω επιδημίας ιλαράς στα Βαλκάνια και παράλληλα, αύξησης του μεταναστευτικού κινήματος και της ύπαρξης παντελώς ανεμβολίαστων πληθυσμών στη χώρα μας (π.χ. Ρωμά), καταγράφεται έξαρση των κρουσμάτων ιλαράς, η οποία καθιστά τα ανεμβολίαστα βρέφη αλλά και ενήλικες σε σημαντικό κίνδυνο. Υπάρχουν οδηγίες για τον περιορισμό μέσω εμβολιασμού της έξαρσης της ιλαράς, διαθέσιμες σε όλους τους επαγγελματίες υγείας.

Ο εμβολιασμός των βρεφών, παιδιών και εφήβων αποτελεί πράξη γονεϊκής φροντίδας όπως ακριβώς η επαρκής και ποιοτική τροφή, η καθαριότητα και στέγη. Είναι φραγμός προστασίας του παιδιού από πολλά και δυνητικά επικίνδυνα νοσήματα.
Είναι πράξη αγάπης προς το παιδί, τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους μας.

Βιβλιογραφία

1. www.keelpno.gr
2. www.cdc.gov
3. www.who.int
4. www.ecdc.europa.eu
5. www.moh.gov.gr